1. Հարգանք մեկս մյուսի նկատմամբ,անկախ ամեն ինչից
2. Երբ ինչ որ մեկը խոսում է զուգահաեռ չխոսել և լսել
3. Չծաղրել մեկի մյուսի անհաջողությունները
4. Հարգանք ինքդ քո հանդեպ
5. Կատակներ անելիս ունենալ չափի զգացում
6. Յուրաքանչյուի հետ շբվելիս չսահմանափակել դիմացինի ազատությունը…

ՙՙԳեղեցիկ՚՚ բառը բոլոր մարդկանց մոտ կարող է տարբեր մտքեր առաջացնել: Մեկը կհիշի իր քրոջը, մյուսը իր մայրիկին, լրիվ ուրիշը իր սիրած ծաղիկը,վայրը և այլն: Մարդկանց,այդ թվում նաև ինձ համար կան ՙՙԳեղեցիկի՚՚ տեսակներ ՝ արտաքին գեղեցկություն, ներքին գեղեցկություն… Երբ յուրաքանչյուրին հարցնես թե, որն է կարևորում նա մարդու մեջ՝ առաջին պատասխանը կլինի նեերքին գեղեցկությունը… սակայն դա հնարավոր է, որ էդպես չէ: Չեմ կարծում,որ տեսնեն 2 աղջիկ կամ տղա,էականը դա չէ, այլ այն որ բոլորը առաջինը նրան կմոտենան, ով ավելի գեղեցիկ է արտաքնապես, առանց իմանալու թե նրանցից ում ներքինն է գեղեցիկ… Անկեղծ լինելով կասեմ,որ ինձ համար բացարձակ կապ չունի թե դիմացինս ինչ տեսք ունի, որովհետև շատ դեպքեր են եղել երբ նոր շրջապաում էի ու պետք էր շբում: Ու շբվել եմ բոլորի հետ, հաշվի չառնելով գեղեցկությունը: Մի փոքր շբվելուց հետո արդեն երբ հասկացա թե ով էր ինձ համար ՙՙգեղեցիկ՚՚ հենց նրա հետ էլ շարունակեցի շբումս: Էնպես, որ կարծում եմ գեղեցկությունը սուբյեկտիվ է, քանի որ մեկի համար տվյալ մարդն է գեղեցիկ, տվյալ մարդու բնավորությունը, կարծիքը և այլն, իսկ մյուսի համար մյուսինը…Փորձել եմ մաքսիմալ կարճ ներկայացնել ՙՙգեղեցիկ՚՚-ը…

Проект «Мхитар Себастаци» .
Мхитар Себастаци

Проект рассчитан на учащихся колледжа /1, 2 k./

Срок выполнения прoекта: 2 ноября- 15 ноября.

Цели и задачи выполнения проекта:

Знакомство с Мхитаром Себастаци. Жизнь и деятельность М. Себастаци.
Мхитар Себастаци и мхитаристы.
История создания образовательного комплекса «Мхитар Себастаци».
Формирование навыков индивидуальной работы и работы в группе.
Развитие поисковой деятельности и отбора информации.

Ход работы:

На первом этапе учащиеся знакомятся с жизнью и деятельностью Мхитара Себастаци. Мхитар Себастаци и мхитаристы. В классе они рассказывают и обсуждают информацию, затем готовят презентации по теме ,делают переводы.

На втором этапе учащиеся собирают информацию об образовательном комплексе.

Пишут сочинения «История открытия моей школы». На сайте mskh.am находят информацию о школе, переводят на русский язык. Готовят фильмы и презентации о своей школе. Проводят интервью с учащимися других классов.

Итоги проекта:

Мхитар Себастаци и мхитаристы.

История моей школы.

Мхитар Севастийский

      Мхита́р Севасти́йский (Себастаци, арм. Մխիթար Սեբաստացի, также итал. Mekhitar da Pietro, в миру Манук Петросян; 7 ноября 1676, Сивас, Османская империя — 16 апреля 1749, монастырь св. Лазаря,Италия) — основатель ордена мхитаристов.  

Родился в Севастии (Сивас, западная Армения, территория современной Турции) 7 февраля 1676 года. Поступил в монастырь Сурб Ншан (Святого Знамения), где принял имя Мхитар (Утешитель). В 15 лет уже был саркавагом. Стремясь к знаниям, отправился в Эчмиадзин, который считал центром цивилизации. В пути встретил миссионера-европейца и армянского путешественника, чьи рассказы о западном мире его глубоко поразили; с тех пор он стремился приобщить свой народ к достижениям Запада. Полтора года бродил с места на место, зарабатывая на жизнь преподаванием, затем вернулся в Сивас, где посвятил себя чтению армянских, сирийских и греческих богословов. После неудачной попытки попасть в Европу через Александрию был рукоположен в Сивасе в сан священника (1696), получил церковную ученую степень вардапета(1699).

В качестве проповедника отправился в Константинополь, где вокруг него собрался кружок учеников, в 1701 году оформившийся в монашескую общину, которая, помимо типичных религиозных задач, поставила себе целью просветительскую деятельность среди армян и их воссоединение со Святым Престолом. В ходе начавшихся гонений на католиков со стороны турецких властей и подчиненных им православных и нехалкидонских иерархов был вынужден укрыться в монастыре капуцинов, находившемся под дипломатической защитой Франции, затем бежать в Морею (в то время находившуюся под контролем Венецианской республики. В Модоне он построил армянскую церковь и монастырь, заложив основы будущего ордена. В 1712 году Папа Климент XI дал этому начинанию официальное одобрение и назначил Мхитара аббатом. Однако уже через три года между Венецией и Османской империей началась война, поставившая монастырь под угрозу. Мхитар с шестнадцатью спутниками перебрались в Венецию, чтобы основать там новый монастырь. Модон же был захвачен турками, монастырь разрушен, около 70 остававшихся там монахов рассеяны.

В Венеции Мхитару удалось получить в дар небольшой остров Святого Лазаря, расположенный в южной части Венецианской лагуны, вблизи острова Лидо. Официальное переселение состоялось 8 сентября 1717 года. На острове Мхитар и его собратья восстановили из руин старую церковь и выстроили монастырь, со временем ставший одним из мировых центров армянской культуры. Здесь Мхитар прожил 30 лет, занимаясь литературными трудами и печатным делом. Он скончался 16 апреля 1749 года.

Конгрегация мхитаристов.

    Мхитар и его собратья, восстановили из руин старую церковь и выстроили монастырь, со временем, ставший одним из мировых центров армянской культуры. Они издавали труды древнеармянских писателей, исследования по армяноведению, словари, переводили литературные памятники древнегреческой и римской литературы на древнеармянский язык.
Мхитар Себастаци явился первым автором Айказянского словаря, редактором и издателем Библии на армянском языке, издателем научных текстов. Он написал и опубликовал «Грамматику древнеармянского айказянского языка». Видя, что народ не понимает грабар, создал такие труды, как «Вопрошение о грамматике и ее частях», «Риторику». Он проложил путь очищения языка от заимствований. По его пути пошли последующие грамматики. Грамматика Мхитара дважды была переведена на грузинский язык и составлена первая грамматика грузинского языка.
Велика роль Мхитара Себастаци в развитии армянского языкознания, армянской культуры. Он составил программу, которую осуществляли и продолжили его ученики. В частности, новый Айказянский словарь создан на основе «Словаря» Мхитара. Кроме монастырских школ, действующих на острове Св. Лазаря и в Вене, мхитаристы имели школы во многих городах, где проживало большое число армян. Мхитаристы сыграли неоценимую роль в собирании и издании образцов древнеармянской книжности. В монастырях Венеции и Вены хранятся тысячи рукописей, десятки тысяч древнейших изданий и изданных в наши дни армянских книг. Они издали сочинения почти всех выдающихся представителей древнеармянской словесности — Агатангелоса, Корюна, Фавстоса Бузанда, Хоренаци, Езника, Егише, Лазаря Парпеци, Ована Мандакуни, Григора Нарекаци, Нерсеса Шнорали и многих других.

Мхитаристы перевели и издали лучшие образцы классической литературы: «Илиаду» и «Одиссею» Гомера, 6 томов «Сравнительных жизнеописаний» Плутарха, «Воспитание Кира» Ксенофонта, сочинения Цицерона, Сенеки, Марка Аврелия, трагедии Софокла, басни Эзопа, «Божественную комедию» Данте, «Потерянный рай» Мильтона, «Манфред» Байрона, трагедии Расина, Корнеля и многое другое.В организации в разное время состояли поэты: сам Мхитар Себастаци – основатель Конгрегации, представитель классицистического направления – Арсен Багратуни, романтик – Гевонд Алишан, впервые написавший цикл стихотворений «Песни Наапета» на новоармянском языке и другие.

Здесь Мхитар прожил 30 лет, занимаясь литературными трудами и печатным делом. В возрасте 73 лет Себастаци тяжело заболел и умер 27 апреля 1749 г. Похоронен в монастыре св. Лазаря. Мхитар Себастаци — основатель арменистики, это величина, которая своим масштабом, значимостью может быть сопоставима лишь с Месропом Маштоцем, его деятельность — поворотный пункт армянской культуры. Среди выдающихся его последователей можно назвать первого армянского археолога и географа Гукаса Инчичяна, основателя армянской риторики Степаноса Агонца, ставшего впоследствии главой конгрегации, историка Микаэла Чамчяна, автора трехтомной капитальной «Истории Армении», особая заслуга которого состоит еще и в создании трудов по армянской грамматике на турецком языке армянскими буквами, поскольку армяне турецкой провинции все более становились тюркоязычными. С Конгрегацией мхитаристов в значительной степени связано научное исследование древнеармянской книжности и языка, издание сочинений десятков средневековых авторов, переводы образцов греко-римской и западноевропейской литературы, основание периодических изданий на ашхарабаре.
Чтобы понять значение и место Конгрегации мхитаристов, нужно учесть историческую обстановку, которая сложилась в тот период в Армении.  В первый период члены конгрегации занимались переводами трудов выдающихся мыслителей, где представлено Богословие Католической Церкви.
В 1789 году Конгрегации удалось открыть на острове Св. Лазаря типографию, которая со временем стала одной из лучших типографий Италии. За последующие 200 лет в этой типографии печатались сотни книг по искусству, географии, истории и филологии, официальный орган Мхитаристской конгрегации Венеции — журнал «Базмавеп» (с 1843 года по сей день) и иллюстрированный «Гегуни». Многие члены конгрегации, бывая в армянских областях, наряду с просветительской миссией занимались проповедничеством, однако основным направлением деятельности Мхитара Себастаци было письменное слово, издание книг, то есть просвещение.
Конгрегация, основанная Мхитаром Себастаци, в армянской среде вызвала определенную реакцию. Ее интенсивная культурная деятельность заставила представителей Армянской Апостольской Церкви подумать о возрождении культурных центров в Армении. На этой основе и была создана Армашская школа (в Западной Анатолии). Дух соревнования побудил Эчмиадзинских деятелей превратить Геворкяновскую школу в Академию. Наличие Конгрегации мхитаристов вызвало активность и в Новой Джульфе: в 1600-е годы армяне основали там монастырь, в котором Хачатур Кесареци создал типографию, издавал книги и направил в Венецию своих учеников. Армянский первопечатник Воскан Ереванци из Новой Джульфы переселился в Амстердам, где в 1666 году армянами была создана первая типография.
Благодаря патриотизму, последовательности ее главы, Конгрегация мхитаристов внесла огромный вклад в сохранение и развитие армянской культуры; собрала ценнейшие произведения культуры от Древнего Египта до современности — более 3 тысяч редких рукописей, которые сегодня хранятся в Музее мхитаристов Венеции и Вены. Это огромное духовное и художественное достояние. До конца XIX века мхитаристы были лучшими исследователями арменистики и к ним ездили европейцы, чтобы получить образование в этой области.

В Армении c 1998 года действует официальное представительство Конгрегации мхитаристов.

1.Նախադասությունների ճիշտ հաջորդականությունը գրիր և տեքտը վերականգնի՛ր:
Նա ցանկացավ դունչը հասցնել խաղողին, բայց չկարողացավ: Հեռանալիս ինքն իրեն ասաց. «Ոչի՜նչ, դեռ խակ է»: Ուժ ու կարողություն չունենալու պատճառով հաջողության չեն հասնում, մեղքը գցում են պայմանների վրա:  Քաղցած աղվեսը կախ ընկած ողկույզներով խաղողի վազ տեսավ:

2.Հականիշները (հակաոակ իմաստ ունեցող բառերը) գտի՛ր և զույգ—զույգ գրի’ր:
Միշտ, անարատ, ոչնչացնել, արատավոր, բացահայտ, թույլ, վերջին, համաձայնել, հանգստանալ, գտնել,երբեք, հավաքել, աջ, արթուն, քնած, հրաժարվել,  առաջին, գաղտնի, ամուր, աշխատել,  կորցնել, ստեղծել, վատնել, մերժել, ձախ:

Միշտ-երբեք,անարատ-արատավոր,ոչնչացնել-ստեղծել,արատավոր-անարատ,բացահայտ-գաղտնի,թույլ-
3.Նախադասությունների ճիշտ հաջորդականությունըգտի´ր և տեքստը վերականգնի´ր:
Այնտեղ այս ահավոր ծույլը  փուշ, ճյուղ, կաթնախոտ ու տատասկ էր ուտում: Ձին գնաց ու պատմեց մարդուն: Ուղտը շատ ծույլ էր, մարդու մոտ աշխատել չէր ուզում ու աշխատանքից խուսափելու համար ապրում էր Ոռնացող անապատում: Հետո շունն ու եզը հերթով եկան: Ուղտը պատաս­խանեց.
-Ո՜ւզ, ո՜ւզ:
Ուղտը նրանց էլ միայն «ուզ» ասաց: Մի երկուշաբթի առավոտ ձին՝ թամբը մեջքին, սանձը բերանին, եկավ մոտն ու ասաց.
-Ո´ւղտ, ա´յ ուղտ, դո´ւրս արի ու մեզ նման աշխատի´ր:
Հենց այդ «ուզն» էլ նրան պատիժ դարձավ. դրանից մեջքին կուզ աճեց:
4.Կետերի փոխարեն գրիր ամբողջ(ողջ) կամ բոլոր (ը)բառերը:

Բոլոր նախադասությունները ճիշտ են գրված:
Ամբողջ գիրքը մի օրում կարդաց:
Բոլոր խնդիրները փորձի´ր լուծել:
Ամբողջ խնդրագիրքն արդեն վերջացրել է:
Բոլորը վազում էին ինչ-որ մեկի հետևից:
Ամբողջ ժողովուրդն է սպասում քեզ: Բոլոր մարդիկ ինչ-որ բանի են սպասում:
Ամբողջ հոտը շարժվեց ձայնի ուղղությամբ:
Բոլոր գառներն ու ուլերը ցրվեցին:
Ամբողջ աշխարհը ոտքի տակ է տվել:
Բոլոր երկրներում եղել Է: Բոլորը նույն բանն են պնդում:
Ողջ կրակի բաժին դարձավ:

Նախադասությունների մեջ տեղադրել a/an/the/—.

1. Carol’s father works as a engineer.
2. The tomatos are 99 pence the kilo.
3. Ben has a terrible headache.
4. Let’s sing a song.
5. Amily needs a new desk in her room.
6. Peter has an aunt in Berlin.
7. My mother is learning to play the piano.
8. Do you know where I put the newspaper?
9. It is better to tell the truth.
10. That was a horrible mistake.
11. She is reading an English book.
12. Did you get the flowers that I sent you?
13. Which bike do you like? –  The red one.
14. The house on the corner has beautiful flowers.
15. Monday is always a hard day.
16. Shall we meet at the same place tomorrow?
17. This is a only car I could buy.
18. The children ate the orange and two  apples.
19. The Moom goes round a Earth.
20. What is a highest mountain in an world.
21. Look at the appples on that tree. They are very big.

Տիգրան Բ-ն Արտաշես Ա արքայի թոռն է, Տիրանի (Տիգրան Ա) գահաժառանգ որդին: Մ. թ. ա. 113–112 թթ-ի  հայ-պարթևական պատերազմում պարտություն կրելով՝ անժառանգ Արտավազդ Ա-ն եղբորորդի Տիգրանին ստիպված պատանդ է տվել պարթևներին: Հոր մահից հետո Տիգրանը վերադարձել է հայրենիք և մ. թ. ա. 95 թ-ին թագադրվել Աղձնիքի սրբավայրերից մեկում (հետագայում այնտեղ կառուցել է Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը): Իր ազատության դիմաց նա պարթև Միհրդատ Բ Արշակունուն (մ. թ. ա. 123–87 թթ.) զիջել է «Յոթանասուն հովիտներ» կոչված տարածքը Մեծ Հայքի հարավ-արևելքում: Տիգրանն իր գահակալության երկրորդ տարում Մեծ Հայքին է միացրել Ծոփքի թագավորությունը և դուրս եկել Եփրատի ափերը: Մ. թ. ա. 94 թ-ին Արտաշատում կնքել է հայ-պոնտական դաշինքը: Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ VI Եվպատորն այդ առթիվ իր դուստր Կլեոպատրային կնության է տվել Տիգրանին: Հավատարիմ այդ դաշնագրին՝ մ. թ. ա. 93–91 թթ-ին Հայոց արքան վճռականորեն պայքարել է Կապադովկիայում հռոմեական տիրապետության հաստատման դեմ:Սակայն Պարթևստանի հետ Հռոմի դաշնակցությունը հարկադրել է Տիգրան Բ-ին դադարեցնել առճակատումը: Թիկունքը հյուսիսից ապահովելու համար  մ. թ. ա. 91–86 թթ-ին Տիգրանն իրեն է ենթարկել Վիրքն ու Աղվանքը և նախապատրաստվել Պարթևստանի դեմ պատերազմի:

Մ. թ. ա. 87–85 թթ-ին հաղթել է հայ-պարթևական պատերազմում. վերադարձրել է «Յոթանասուն հովիտները», գրավել Ատրպատական-Մարաստանը, հասել մինչև Եկբատան քաղաքը, ապա գրավել Հյուսիսային Միջագետքը, Կորդուքը, Ադիաբենեն, Միգդոնիան, Օսրոյենեն: Մ. թ. ա. 85 թ-ի հայ-պարթևական պայմանագրով Տիգրան Բ-ն Առաջավոր Ասիայում հաստատել է իր գերիշխանությունը. պարթև Արշակունիները նրան են զիջել արքայից արքա տիտղոսը: Ասորիքի (Սիրիա) հելլենիստական քաղաքների վերնախավը մ. թ. ա. 83 թ-ին մայրաքաղաք Անտիոքում Սելևկյանների արքայական գահը հանձնել է Տիգրանին: Նույն ժամանակաշրջանում նա տիրել է նաև Կոմմագենեին և Դաշտային Կիլիկիային, ապա՝ Փյունիկիային: Տիգրան Բ-ի գերիշխանությունն ընդունել են Հրեաստանը և մի քանի այլ երկրներ: Տիգրան Բ-ն Տիգրանակերտի հիմնադրումով ստեղծել է կառավարման ընդհանուր կենտրոն Հայկական տերության համար: Մ. թ. ա. 80–70-ական թվականներին վարել է Պարթևստանի հետագա թուլացման և Արևելյան Միջերկրայքում Հռոմի ազդեցության վերացման քաղաքականություն, հակապարթևական դաշինքներ կնքել Պարսից ծոցի Խարակենե արաբական պետության և Միջին Ասիայի քոչվորների՝ սակարաուկների հետ, խրախուսել Միջերկրական ծովում ծովահենական շարժումը Հռոմի դեմ, մ. թ. ա. 78 թ-ին գրավել է վերջինիս դաշնակից Կապադովկիան: Այդ շրջանում Հայկական աշխարհակալ տերությունը տարածվում էր Միջերկրական ծովից ու Եգիպտոսից մինչև Կասպից ծով և Կովկասյան լեռներից մինչև Միջագետք: Մ. թ. ա. 73–72 թթ-ին Տիգրան Բ-ն ճնշել է հայ ավագանու որոշ հատվածի՝ Զարեհ արքայորդու գլխավորած ապստամբությունը, մ. թ. ա. 73–69 թթ-ին Փյունիկիայում և Հարավային Ասորիքում՝ Հռոմի Սելևկյան դրածոների, ինչպես նաև նրանց դաշնակցած Նաբաթեայի (արաբական պետություն) և Հուդայի (հրեական պետություն) թագավորությունների ընդվզումները: Այդ պատճառով Տիգրան Բ-ն չի կարողացել օգնել Միհրդատ VI-ին և չեզոք դիրք է գրավել մ. թ. ա. 73–71 թթ-ի հռոմեա-պոնտական պատերազմում: Մ. թ. ա. 71 թ-ի ամռանն ապաստան է տվել պարտված Միհրդատ VI-ին՝ նպատակ ունենալով հռոմեացիներից ազատագրել Պոնտոսի թագավորությունը: Մ. թ. ա. 69 թ-ի գարնանն սկսված հայ-հռոմեական պատերազմում հոկտեմբերի 6-ին Տիգրանակերտի ճակատամարտում կրած պարտությունից հետո Տիգրան Բ-ն կազմակերպել է համաժողովրդական դիմադրություն և մ. թ. ա. 68 թ-ի սեպտեմբերի 22-ին Արածանիի ճակատամարտում ծանր պարտության մատնել Լուկուլլոսի բանակին:

Այդ հաղթանակի շնորհիվ Տիգրան Բ-ն խափանել է Արտաշատը գրավելու և Հայաստանը նվաճելու Հռոմի ծրագրերը, իսկ մ. թ. ա. 67 թ-ի գարնանը Հայաստանից վտարել է հռոմեացիներին: Տարածաշրջանում ստեղծված իրադրությունից ելնելով՝ Տիգրան Բ-ն անհրաժեշտ է համարել հաշտվել Հռոմի հետ: Սակայն զբաղված լինելով որդու՝ Տիգրանի (Տիգրան Կրտսեր) ապստամբության (մ. թ. ա. 67–66 թթ.) ճնշմամբ՝ Տիգրան Բ-ն չի կարողացել կանխել Հայաստանի դեմ հռոմեա-պարթևական ռազմական դաշինքի ստեղծումը: Պարթևական զորքերը ներխուժել են Հայաստան և պաշարել Արտաշատը, սակայն Տիգրան Բ-ն պարտության է մատնել նրանց և դուրս քշել երկրի սահմաններից:

Այդ հաղթանակը խարխլել է հռոմեա-պարթևական դաշինքը, և Պոնտոսը գրաված Պոմպեոսն ընդունել է վերստին հզորացած Տիգրան Բ-ի հաշտության առաջարկը: Մ. թ. ա. 66 թ-ի սեպտեմբերին Հռոմի հետ կնքած Արտաշատի պայմանագրով Տիգրան Բ-ն կանխել է Հայաստանի համար երկու ճակատով կործանարար պատերազմի վտանգը. պահպանել է Հայաստանի անկախությունը և Մեծ Հայքի տարածքային ամբողջականությունը՝ Եփրատից մինչև Կասպից ծով և Հյուսիսային Միջագետքից մինչև Կուր գետ: Բայց հաշտությունից հետո էլ Տիգրան Բ-ն շարունակել է Հռոմը դիտել որպես Հայաստանի գլխավոր թշնամի: Մ. թ. ա. 64 թ-ին Պարթևստանի հետ կնքել է հաշտություն, որով հիմք է դրվել Հռոմի դեմ ապագա հայ-պարթևական ռազմաքաղաքական համագործակցության:

Գահը ժառանգել է որդին՝ Արտավազդ Բ-ն:Մեզ են հասել Տիգրան Բ-ի պատկերով և տիտղոսների հիշատակությամբ բազմաթիվ դրամներ (բրոնզ, արծաթ), որոնք հատվել են Հայաստանում (Արտաշատ, Տիգրանակերտ) և Ասորիքում (Անտիոք, Դամասկոս): Տիգրան Մեծի անունով  Երևանում կոչվել է պողոտա, հուշարձանը տեղադրվել է ՀՀ նախագահի նստավայրում:Տիգրան Մեծի կերպարին անդրադարձել են բազմաթիվ գրողներ (Ղևոնդ Ալիշան, Պետրոս Դուրյան, Վալերի Բրյուսով, Ալեքսանդր Ամֆիտեատրով, Խաչիկ Դաշտենց, Հայկ Խաչատրյան, Պերճ Զեյթունցյան և ուրիշներ) և կոմպոզիտորներ (Ալեսսանդրո և Դոմենիկո Սկարլատտիներ, Ջակոմո Պուչչինի, Քրիստոֆ Գեորգ Գլյուկ, Գեորգ Հենդել և ուրիշներ):

Հռոմեացի պատմիչները Տիգրան Բ-ին անվանել են Հռոմի «զորեղ թշնամի» Արևելքում, «հզորագույն թագավոր», «մեծագույն թագավոր, որ տիրակալում էր մեծ փառքով»:   «Սա (Տիգրան Մեծը) մեր թագավորներից ամենահզորը և ամենախոհեմն էր ու այդ այրերից ու բոլորից քաջ: Իսկ հետո եկողներիս ցանկալի թե՜ ինքը և թե՜ իր ժամանակը: Եվ ո՞ր իսկական մարդը, որ սիրում է արիական բարքը և խոհականությունը, չի ուրախանա սրա հիշատակությամբ և չի ձգտի նրա նման մարդ լինել»:Մովսես Խորենացի, պատմիչ

   «Միհրդատը նահանջեց դեպի Հայաստան՝ աներոջ՝ Տիգրանի՝ իր ժամանակի հզորագույն թագավորի մոտ…»:Վելլեոս Պատերկուլոս, հռոմեացի պատմագիր   «Տիգրան թագավորը՝ այս դեռևս չճանաչված հզոր տիրակալը, շատ ավելի մեծ արժանիքներ ունի, քան նրա ժամանակակից Միհրդատը, որով հիացած է պատմությունը, մանավանդ, եթե նկատի ունենանք, որ Միհրդատը փայլուն կերպով «ինքնասպանության մղեց իր պետությանը», մինչդեռ Տիգրանն իր ժողովրդի ապրելու իրավունքն ապահովեց հավերժության համար»:Ռընե Գրուսե,ֆրանսիացի արևելագետ

..Էս, ինչ որ պատմում եմ- Ավստրու կողմն էր: Շաբթից ավելի` առավոտ, իրիկուն կռվում էինք: Ցերեկը հանգստանում էինք շոգի պատճառով— առավոտ, իրիկուն կրակում… Մին ավստրիացիք էին առաջ գալի, մին մենք էինք վրա տալի, բայց միշտ էնպես էր ըլում, որ մնում էինք էլի մեր տեղերում, մեր հին դիրքում: Բա՜ց, դուրան տեղ էր. հերիք էր գլուխներս բարձրացնեինք` իրար տեսնում էինք, իսկ դորբինով հո ոնց առաջիդ: Մեր ու ավստրացոց արանքին մի տուն կար միայն, մի մեծ տուն, երկու հարկանի, կտուրը երկաթած:

“Կալվածատիրոջ տունն է”, ասում էին. նրա դաչան էր, ինչ… Առաջին էլ պարտեզ կար, սիրուն ճաղավոր պարիսպներով: Էնքան մոտիկ էր, որ ամեն ինչ տեսնում էինք: Դրա մոտ էլ ջրհոր կար` երկար փետով (էն, որ ռուսները ժուրավլ են ասում): Ինչքա՜ն էինք ծիծաղում էդ փետի վրա… Էդտեղ` կռվից ամեն բան` տունը, ծառերը, ախպեր, կուչ են եկել, կարծես ուզում են թաքնվել, բայց էդ փետը — էդ ժուրավլը` մեն—մենակ տնկվել է դաշտի մեջ ու դունչը մեկնել երկինք: “Աղոթում է”,— ասում էին տղերքը: “Չէ, մեզանից խռովել է, գանգատ է անում աստծուն”: Մի քանիսն էլ թե` “Մեզ բանի տեղ չի դնում. ինչքան ուզում եք կրակեցեք, ինձ բան չեք անի, ասում է”: Ու մենք կրակում ենք մին—մին էլ հանաքով նշան էինք բռնում, բայց նրա համար` հե՛չ… Ու էսպես շաբաթից ավելի… կրակում ենք, կրակում, բայց արևը բարձրանում էր թե չէ` կրակոցը երկու կողմից էլ դադարում էր:

Կռիվը` կռիվ, էդ արևն էլ մի կողմից էր նեղում մեզ: Բաց դաշտ, ամառվա շոգ օր… ջուր էլ չկա: Մի բոչկա ջուրը, խնայելով խմում ենք, երկու օր. օրական մի բակլաշկա` ոնց որ ուղտին գդալով ջրես… Մի օր էլ, ըհը՛, ջուր չկա… բոչկեն էլ է հատել, բակլաշկաներն էլ… Ծարավից տղերանց բերանը բաց էր մնացել հավի պես… Լեզուներս կպել, չորացել է… Գիտեք էլի, երբ մարդ ծարավ է, ոնց է ըլնում…

“Այ, մի քիչ ջուր հա՜” ասում ենք իրար:

Բայց ո՞րտեղից… Բոչկեն գնացել էր ու մի օր էր չկար: Բռնվե՞լ էր, ձի՞ն էր ընկել, ի՞նչ էր պատահել, չկա՛ր… Մեր բախտից ավստրացիք էլ չեն շարժվում, թե չէ մի հա՛յ անեին` իրենց գերի էինք… Էնպես էինք թուլացել: Մենակ մենք չենք էդպես, մեր վաշտապետն էլ պակաս չի մեզնից: Տեսնում ենք շուտ—շուտ ավստրացոց կողմն է նայում, պռոշները չպպցնում է ու` “չորտ վազմի,— ասում է,— ե՞րբ պիտի ջուր բերեն”:

Դա բեղերը նոր ծլած տղա էր, ռուս ստուդենտ, բերել էին աֆիցեր: Լավ տղա էր, հասկացող, հանաքչի. իրան էլ Վասիլի Վլասիչ էին ասում: Դա նայեց, նայեց ավստրացոց կողմը, մին էլ թե` “չորտ վազմի, գոնե էս ջրհորը մոտիկ ըլեր”… Մենք էլ նայում ենք ջրհորին ու զարմանում, որ ջուրն էսքան մոտիկ է ու անկարելի հեռու: Ծարավ մարդիկ ու ջրհո՜ր… Նայում ենք ոնց որ սովածը հացին:

—Բա ջուրն էսքան մոտիկ ըլի ու մենք էսպես ծարա՜վ,— ասում է տղաներից մինը:

—Էդ ասի է՜,— տնքում են տղերքը:

Իսկ մեր վաշտապետը պռոշները չպպացնում է ու շարունակ` “Չորտ վազմի, չորտ վազմի…”;

Տեսնում ենք, խեղճը ինքն էլ է տանջվում ծարավից: Խոսում ենք, մին էլ տղաներից մինը թե`

—Այ, մեկը ըլներ էդ ջրհորից ջուր բերեր հա՜…

Էդքան հերիք էր արդեն: Ամեն կողմից վրա տվին: Ասում են ու իրար նայում: Ասում են ու վաշտապետին նայում:

—Եկեք մեզնից մինը թող գնա:

—Գժվե՛լ եք, ինչ է. նրանք էնտեղ նստած (այսինքն ավստրացիք), ասում են, ճանճ էլ գա կտեսնեն:

Մին էլ թե`

—Եկեք փորձենք:

—Այ տղերք, ձեռը վեր կալեք, ասում են, շանսատակ կանեն:

Մի քանիսը թե` փորձենք, մի քանիսը` թե թարկը տվեք:

Վերջը թե` անպատճառ, ինչ էլ ուզում է ըլի — պետք է գնանք:

Բայց ո՞վ գնա, ո՞վ չգնա, թե` եկեք վիճակ գցենք. երեսուն—քառասուն թուղթ փաթաթեցին ու լցրին մի փափախ:

—Դե՛հ, հանեցե՛ք…

Հանեց սա, հանեց նա,— մի ութը, ինը մարդ, վրա տասը, տերդ խնդա Բաղդասար, վիճակն ընկավ ինձ:

“Դե, գնա հիմի,— ասում եմ ինքս ինձ,— ա՛յ քեզ օյին. երկու տարի ազատվեցիր կրակից, հիմի արի ջրի ճամփին մեռի. էսպես էլ սարսաղություն…”: Բայց ընկերական բան է, ինչ պիտի անես, ընկել ես – պիտի կատարես:

—Դե, արի՛ գնա, արի գնա,— ասում են:

Իսկ ես ժաժ չեմ գալիս. դեռ կարծում եմ հանաք է: Թուղթը ձեռիս շուռ եմ տալիս դեսուդեն: Տղերքն էլ կարծում են վախենում եմ:

—Չլի՞ վախենում ես…

Նամուսս չվերցրեց:

—Կատոլին թել կապեցեք գնամ.— ասում եմ:

Էստեղ թէ` Վասիլի Վլասիչին ասենք – նոր (այսինքն վաշտապետին): Վասիլի Վլասիչը ակոպի մի ծերում նստած` պապիրոս էր շինում: Երկու տղա մոտեցան թե`

—Թույլ տվեք, վաշե բլագորոդիյե, գնանք ջրհորից ջուր բերենք…

—Ո՞ր ջրհորից,— ասում է:

Տղերքը ցույց տվին մեր առաջին ջրհորը:

Վաշտապետը բարկացավ:

—Գժվե՞լ եք, ի՞նչ է,— ասում է,— ինչպես կարելի է, չէ՞ որ իսկույն կսպանեն: Նիկակ նիլզյա՛…

Տղերքը թե`

—Վաշե բլագորոդիյե, դուք թողեք միայն, ոչինչ էլ չի լինի: Էսպես կանենք, որ չտեսնեն:

—Բայց ո՞վ է գնում,— ասում է:

Թե` Բաղդասարը: Այսինքն` ես:

Վաշտապետը մի քիչ չեմ ու չում արավ: “Ափսոս է տղեն” ասում է: Բայց վերջը տեսավ շատ են խնդրում, ծարավից մեռնում են, ճար չկա, ինքն էլ ծարավ` թողեց: Կանչեց ինձ իրա մոտ ու խրատեց:

—Բայց էնպես գնա,— ասում է,— որ չտեսնեն հա՜… Կարո՞ղ ես…

—Կաշխատեմ,— ասում եմ:

Տղերքն ուրախացան: Կատոլը բերին, կտոր—կտոր թելեր իրար արին` ունկը կապեցին ու տվին ինձ:

—Դե՛, քեզ տեսնենք:

—Բարի ճանապարհ…

—Հաջողությո՛ւն…

Թելը դրի կատոլի մեջ, կատոլը ձեռս առա, սողալով անցա ակոպի թումբը` ու` չոքե—չոք, չոքե—չոք… Գնում եմ փորս գետնին քսելով, գնում եմ ծիտ տեսած կատվի պես: Փորսող եմ տալիս խոտերի միջով, ու կատոլը միշտ աջ ձեռքիս, գլխիս առաջ բռնած, որ եթե կրակեն էլ` կատոլին դիպչի… Միամի՜տ մարդ. կարծում էի կատոլից հետո ինձ չի դիպչի, կամ հենց եկած գնդակը կատոլի վրա է գալիս… Էսպես է. վախից խոտի շվաքումն էլ կպահվես… Գնում եմ, ու մի կողմից վախենում եմ, մի կողմից էլ ուզում եմ անպատճառ գնալ, գնալ ի՛նչ էլ լինի: Անունի, պատվի խնդիր է:

“Եթե ճակատիս գրած է, որ մեռնելու եմ էսպես տեղ, էսպես բանի համար, թող մեռնեմ,— ասում եմ,— ոչինչ,,,”:

Մտածում եմ ու գնում. գնում եմ ու մտածում: Լավ է, կանաչ է. գնալու ժամանակ էնքան էլ չեմ երևում: Կանաչը էսպես մի թզից ավելի է: Էս կանաչները տափակացնելով սողում եմ… Արևն էլ վերևից էնպես է վառում, որ տերդ խնդա… Էնքան շոգից չեմ նեղվում, ինչքան քրտինքից… Քրտինքը ծլլում է երեսիցս, թափվել է ականջներիս ետևը… ուզում եմ սրբեմ` ձեռ կբարձրանա՜… Սիրտս խնոցու պես գցում է փորումս: Բայց գնում եմ էլի, գնո՜ւմ.— ավստրացիք դեռ չեն տեսնում… Շուտով հոգնեցի, փռվեցի կանաչների վրա… Հանգստացա ու նորից… Գնում եմ – էլի չեն տեսնում… Մի երկու անգամ նայեցի մերոնց կողմը. տեսնեմ` ետևիցս ծիկրակում են թաքուն, իսկ ավստրացիք – հե՜չ… ժաժ չեն գալիս. չեն տեսնում… Էսպես, ախպերս, որ դուք եք, չոքեչոք սողալով հասա ջրհորին: Հասա ու մնացի քարի շվաքում: Բերանս էնպես է չորացել, որ թվում է` լեզուս կապ է ընկել… առաջ հլա էս քարի շվաքում մի լավ շունչ քաշեցի, հանգստացա…. Նայեցի` ավստրացիք էլի չեն տեսնում: Լավ… ո՜նց ջուր հանեմ… Ջրհորի բերանը բարձր է: Մի արշինի չափ: Բարձրանամ թե չէ` տեսնելու են, որ տեսնեն թե չէ` կրակելու են:

Տերդ խնդա՜ Բաղդասար… Փորձեցի պառկած կատոլը կոխել ջրհորը – չեղավ: Ճար չկար, պիտի բարձրանայի…. մտածում եմ, մտածում ու չեմ իմանում, ի՛նչ անեմ: Վերջը, կեցցե՛ս Բաղդասար. մի բան միտս ընկավ. աղլուխս: Լավ է` մոտս էր. հանեցի ու կանգնեցի: Կանգնեցի ու թափ տվի դեպի ավստրացիք: Ավստրացիք իրարով անցան, գլուխները հանեցին ակոպից ու նայում են ինձ: Ես էլ սպիտակ աղլուխս թափ եմ տալիս, որ չկրակեն… Մի կողմից թափ եմ տալիս, մի կողմից էլ կատոլը կախում են հորը. էդ որ տեսան` ավստրացիքս հրացանները բռնեցին: Ես աղլուխս թափ տալով մի քանի անգամ ձեռքս բերանս տարա… Ուզում եմ հասկացնել, որ ջուր եմ տանում, ծարավ ենք…

Հասկացա՞ն, ի՛նչ էր – էլ չկրակեցին…

Աչքերս նրանց կողմը` կատոլը կախ արի… Հիմի էլ արի տես, թոկը կարճ է, ջրին չի հասնում… Ի՞նչ անեմ: Վերցրի գոտիկս կապեցի թոկի ծերի, հասավ: Ջուրը հանեցի, հանեցի ու նորից աղլուխս նրանց կողմը թափ տալով, կատոլն առած վազում եմ: Ո՜նց եմ վազում. ձի գցես` չես հասնի: Ես վազում եմ, իսկ ավստրացիք ետևիցս ծիծաղում են: Էդ ես հետո իմացա. տղերքը դուրբինով նայել էին, պատմեցին:

Դեռ կես ճամփին եմ,— մերոնք “ուռա՜” կանչեցին:

—Մալադե՛ց Բաղդասար, մալադե՛ց Բաղդասար: Հասա ու տղերանց հետ ինքս ծիծաղում եմ իմ արածի վրա…

Բայց էդ ոչինչ: Դու էս ասա, թե մի կատոլ ջուրը քանի՞ մարդու ծարավ կկոտրի: Մի քանիսը խմեցին – հատավ: Մնացածներն էլ մնացին ծարավ: Դե, գիտեք, ծարավ մարդու մոտ ջուր են խմում` ավելի է ծարավում: Ջուրը ամենից առաջ տվինք, իհարկե, մեր վաշտապետին, հետո ո՛վ ավելի ծարավ էր:

Տղերքը թե` արի՛ Բաղդասար, մեկ էլ գնա… Խնդրում են, աղաչում:

Մտածում եմ` գնա՞մ, չգնա՞մ: Ամեն անգամ պապը գաթա չի ուտի: Ավստրացիք են, քեռուս տվերքը չեն. մի անգամ թողին – լա՛վ, երկրորդ անգա՞մ… Մտածեցի ու ասի` արի մեկ էլ գնամ, ինչ կլի` կլի՛… Էդպես ժամանակ մարդ հարբածի պես է ըլում: Շաշի պես հավեսի էի ընկել…

Էս անգամ վերցրի երկու կատոլ: Էլ ոչ թե սողում եմ առաջվա պես, կամ չոքե—չոք եմ գնում, այլ կանգնած: Աղլուխս թափ եմ տալիս ու առաջ գնում: Ավստրացիք էլ նայում են: Կարծես սպասում են, թե մի բան պըտի ասեմ: Հասնում եմ ջրհորին, նորից մի քանի անգամ ձեռս բերանս եմ տանում, աղլուխս շարժում եմ ու կատոլը կախում: Ավստրացիքս էլի նայում են: Առաջվա պես էլի` ոչի՜նչ… Բան չեն ասում…

Կատոլները լցրի ու ե՛տ աղլուխս թափ տալով բերի: Նոր տեղ էի հասել, մին էլ տղերքը թե`

—Հրե՛ մի ավստրացի է գալի:

Ես դառնամ` դրուստ: Մի ավստրացի շոր թափ տալով` գալիս է: Եկավ, եկավ ու – ըհը` — տեսնենք մի անամ էլ ձեռին: Մերոնք թե`

—Ջրի է գալի…

Դրուստ որ: Եկավ ջրհորի մոտ կանգնեց ու ձեռի շորը թափ տվեց մեր կողմը: Մերոնք թե`

—Այ տղա նրանք էլ են ծարավ էլել…

Ու թե դուք ժաժ եք եկել էնտեղ, մերոնք էլ էնպես: Բան չարին: Ավստրացիս կռացավ, ջուր հանեց ու տարավ: Էդ որ մերոնք տեսան, սիրտ առան: Թե` տղերք, եկեք մեկ—մեկ գնանք ջուր բերենք: Բաղդասարը հո փոդրաթ չի արել… Ինչպես ասի – տղերանց մեծ մասը ծարավ էր դեռ: Էդ խոսքի վրա բոլորը թե`

—Գնա՛նք:

Վաշտապետին ասին: Էլի մի քիչ չեմ ու չում արավ, բայց թողեց: Տղերքը գնացին: Առաջ մեկ—մեկ, հետո` երկու—երկու… Էդ որ ավստրացիք տեսան` իրանք էլ եկան: Մենք գնացինք, նրանք եկան, մենք գնացինք, նրանք եկան, ու մին էլ տեսանք մեր զինվորների կեսը հրես ջրհորի գլխին: Մենք ու ավստրացիք խառնվել ենք իրար: Խոսում ենք, բայց իրար չենք հասկանում: Հասկանում ենք նշաններով: Մենք ասում ենք` “Վադա խորոշ”: Նրանք էլ` “գո՛ւթ, գո՛ւթ”… Էդպես խոսում ենք, ջուր ենք հանում, խմում, իրար հյուրասիրում ու ծիծաղում… Ես մինչև հիմա էլ չեմ հասկանում, թե ինչի՞ էինք ծիծաղում… Էնքանը գիտեմ, որ ուրախ էինք, շա՛տ էինք ուրախ… մինչև անգամ, երբ ջրից կշտացանք, սկսեցինք երես, ձեռներ լվանալ: Հետո ջրհորի էդ ժուրավլը կռացրինք, բարձրացրինք… Ինչպես երևում էր` երկար ժամանակ չէր բանել – ճռում էր, ճռճռում ու էնպես ձեներ հանում, ոնց որ հարյուր տարվա հիվանդ: Դրա ճռճռոցի վրա ծիծաղում ենք, հանաքներ անում… Ավստրացիք էլի ինչ—որ բան են հարցնում` չենք հասկանում: Նրանք “գո՛ւթ—գո՛ւթ”, մենք “խարաշո՛, խարաշո՛”: Նրանք մեզ հացի կտորներ են տալիս, մենք նրանց պապիրոս: Ու էլի իրար ենք անցնում ու ժպտում:

Չգիտեմ, ինչքան ժամանակ էր անցել – մի րոպե թե մի ժամ – մին էլ տեսնենք մեր դիրքերից ձեն են տալի.

—Ռեբյատա՜…

Ոնց ենք վազում` էլ դու պրծար: Ետ եկանք: Վաշտապետը ծիծաղում է:

—Հը՞, կշտացաք,— ասում է:

Մենք գլխով ենք անում:

—Դա, վաշե բլագարոդիյե:

—Իսկ ավստրացոց հետ ի՞նչ էիք անում,— հարցնում է:

—Ոչինչ,— ասում ենք,— նրանց լեզուն չենք հասկանում:

Նա գլուխն օրորում ու բեղի տակ ծիծաղում է: Հետո թե`

—Լավ չի՞,— ասում է,— երբ մարդիկ էսպես մոտիկ բարեկամ են իրար:

Նրա էս խոսքերի միտքը էդ ժամանակ լավ չհասկացա, բաց տղերանց հետ էլի գլխով արի:

—Իհարկե, վաշե բլագարոդիյե…

Էլ չխոսեց: Մենք էլ ծարավներս կոտրած, հանգստացանք: Նստել ու խոսում ենք, թե` ո՛նց պատահեց էս բանը, ո՛նց էլավ, որ ավստրացիք մեզ մոտ թողին ջրհորին: Մի քանիսը թե` “իրենք էլ ծարավ էին` դրա համար…”:

Խոսում ենք մեզ համար, մին էլ` իրիկնապահին մի հրաման, թե պետք է առաջ գնանք, պետք է կրակել, կրակե՜լ… Արի տես, որ տղերանցից ոչ մինը սիրտ չի անում կրակելու: Ձեռներիս չի բռնում, հասկանո՞ւմ եք: Քիչ առաջ իրար հետ ասում, ծիծաղում էինք, հիմի…. չի ըլնում: Վերջը մեզ զոռ արինք. կրակում ենք, բայց վա՛յ էն կրակելուն… Մարդուն որ չես տեսել` ուրիշ բան է. կկրակես, կքշես` գնա, բայց որ տեսել ես, հետը խոսել, էն էլ մի երկու ժամ առաջ – ուրի՛շ է: Չի ըլում… Կրակում ենք, բայց էնպես: Գցում ենք օդի մեջ, գնում է… Կրակեցինք, կրակեցինք, բայց էլի էն, էլի էն: Առավոտը մենք մեր դիրքերում էինք, ավստրացիք իրենց: Բայց արի տես, թե բանից ի՞նչ դուրս եկավ: Մի օր անց` մեր վաշտապետին կանչեցին տարան: Նրանցից ետը մեր կապիտանը, նրա հետ էլ մի ուրիշ պարուչիկ եկան մեզ մոտ` խոսեցին: Կապիտանը, չոր, երկար մարդ էր` սարդ բնավորության տեր: Զինվոր տեսներ թե չէ` նկատողություն. “Ինչո՞ւ է գլխարկդ ծուռ”. “Ինչո՞ւ լավ չբարևեցիր”, “Ինչո՞ւ շորերդ, շինելդ լավ չես կոճկել” ու էսպես բաներ: Եկավ սա ու սկսեց, թե՛ դուք, ասում է, եկել եք թշնամու դեմ կռվելու, պետք է կռվեք, ասում է, ինչպես կարգն է: Մի հավատաք, ասում է, էն մարդկանց, որ ձեզ կասեն, թե, ավստրացիք մեր բարեկամներն են: Սո՛ւտ է,ասում է, էդ բոլոր մարդիկ ստախոս են, դրանք հայրենիքի դավաճաններ են…”: Խոսեց, խոսեց ու վերջն էլ թե`

“Ձեր վաշտապետը սրանից եդը սա կլինի”:

Այսինքն` հետը եկած պարուչիկը: Խոսեց ու գնաց: Իսկ մեր վաշտապե՞տը` Վասիլի Վլասի՞չը: Ո՞ւր տարան, ի՞նչ եղավ… Հարց ու փորձ, հարց ու փորձ – վերջը իմացանք, որ սպանել են… Մնացինք զարմացած, թե ինչո՞ւ: Նրանից էլ լավ մա՛րդ… Բոլորիս դրության մեջ մտնում էր, երբ մի բան էինք խնդրում` “չէ” չկար: Հիվանդ ժամանակներս գալիս էր մեզ տես, վիրավորված զինվորներին տանելու ժամանակ համբուրում էր, հետո նամակներ էր գրում, սիրտ տալի (էդպես մի նամակ էլ ես եմ ստացել): Իսկ մնացածի հետ` ոնց որ ախպեր կգար ձեռը մեջքներիս կխփեր, կհարցներ` ո՞նց ենք, ի՞նչ ենք… Ու էն բաների համար սիրում էինք նրան… Բայց արի տես, որ “վատ մարդ” է եղել, ասում է: “Վատը” ո՞րն է, ի՞նչ է արել: Էլի հարց ու փորձ, հարց ու փորձ – վերջը, իմացանք` մեղքը է՛ն է, որ թույլ է տվել, ասում է, իրա զինվորներին թշնամու զինվորների հետ խոսելու և չի թողել թշնամու վրա կրակեն… Էդ որ իմացանք` կատաղեցինք: Էդքան էլ սո՜ւտ… Չէ՞ որ մարդը, ասում ենք, էդ բոլորն արավ, որ ծարավ չմեռնենք: Էլ ինչո՞ւ է էդ սուտը: Խոսում ենք, բայց սրտներս էրվում է: Մտածում ենք, որ մարդը մեր պատճառով սպանվեց: Մտածում ենք, բայց ամեն մեկիս սրտին կարծես մի քար է ընկել… Մի օր էլ հինգ—վեց հոգի խոսում ենք էսպես, զարմանում, զայրանում, թե էդպես մի բան… Տղաներից մեկը վեր կալավ թե` “Էդ բոլորը մեր կապիտանի գործն է”: Մթամ սպանելու պատճառը նա է եղել: Մտածում ենք – դրուստ որ – բոլորը նրա գործն է: Կարող էր, չէ՞ ձեն չհանել, իմացածը ուրիշների` մեծերի – ականջը չգցել, եթե դրուստ էլ ըլներ էն, ինչ ասում էին: Ուր մնաց որ` սուտ… Մեր մեջ կային ռուս, խախոլ, հայ, վրացի, լատիշ: Բոլորն էլ հավասար ցավում են. “Խե՜ղճ մարդ”… “Խե՜ղճ Վասիլի Վլասիչ”… Ցավում ենք ու չենք իմանում ի՛նչ անենք… Մի օր էլ էսպես հինգ—վեց հոգով խոսում ենք, մեր ռուսը – Պավլուշա էինք ասում – վեր կացավ թե` “դրան էլ, ասում է, նրա օրը պիտի գցել”: Վրացի Դաթիկոն էլ է՛ն կողմից. “Ուղիղ է, ասում է, պե՛տք է…”:

Անցավ մի շաբաթ, ավստրացիք առաջ եկան, նորից ետ գնացին, ու էս անգամ, երբ ետ գնացին` մենք մեր դիրքերը հասցրեցինք ջրհորին: Ու հենց էդտեղ մի գիշեր, երբ կապիտանը, ամեն անգամվա պես, եկել էր պրավերկի, մեր տղերքը, կրակոցի ժամանակ, ևս—ևս արին դրան…

Ու երբ առավոտը դրա մարմինը գտան ջրհորի մոտ, բոլորն էլ կարծեցին, որ անցնելու ժամանակ ավստրացիք են խփել:

Էդպես էլ գրեցին գազեթներում…

1. Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով է կամ ե տառը։
Հնէաբան,  այժմեական, անէական, նորեկ, առէջ, առօրեական,
չէինք, գոմեշ, գրեթե, դողէրոցք, ելևէջ, երբևէ, երբևիցէ,
ոսկե, ինչևէ, ինչևիցե, լայնեկրան, հրեշ,
հապճեպ,  հյուլե, նախօրե, մանանեխ, մանրէ, միջօրեական, որևէ, որևիցէ, պոեմ, սեթևեթել, վայրէջք, տիեզերք,
տոթակեզ, զարկերակ, քրիստոնեական։

ա/ այժմեական, ամենաէական, աներկյուղ, առերևույթ, առէջ, բազկերակ, գետեզր, գոմեշ, դողէրոցք, ելևէջ, եղերերգ, երբևէ, էլեկտրաեռակցել, ինչևիցե, մանրէ, հնէաբան, մանրէ, նախօրե, չէն,չէիր, որևէ, չէինք, ստորերկրյա:

բ/ աներևույթ, էական, էլեկտրաէներգիա, էջմիածին, ինչևէ, լայնեզր, խուռներամ, ծովեզր, կիսաեփ, հրեշ, մանրէաբան, մեջք, միջերե, ներեկ, նրբերանգ, ողբերգակ, որևիցէ, չէի, պատնեշ, ջէկ, վերելակ, տիեզերք, ցայգերգ:

գ/ աներևակայելի, անէական, աշտե (նիզակ), առերես, առօրեական, բազմերանգ, գրեթե, երբևիցե, երբևէ, որևիցե, որևէ, ինչևիցե, ինչևէ, երփներանգ, էակ, լայնէկրան, նրբերշիկ, չէր, վայրէջք, Վարդգես, վերելք, վերերկրյա, ցերեկ:

3. Մարդկանց անուններ գրիր, որոնք սկսվում են Ե-ով և Է-ով:

Եվա,Ելենա,Երանուհի,Եղիշե։

Էվա,Էվելինա,Էդիտա,Էլլա,Էլեն,Էլինա,Էմիլիա,Էմմա,Էդգար,Էրիկ,Էդմոն,

4.Տրված բառերը դասավորիր ըստ իմաստների:

ելակ, գոմեշ, եգիպտացորեն, էշ, եղինջ, երինջ, երեքնուկ, եզ, եղջերու, եղրևանի, եղևնի, երիցուկ, եղնիկ, եղեգ, էվկալիպտ:

կենդանիներ-գոմեշ,էշ,երինջ,եզ,եղջերու,եղնիկ։
բույսեր-ելակ,եգիպտացորեն,եղինջ,երեքնուկ,եղրևանի,եղևնի,երիցուկ,եղեգ,էվկալիպտ։

2. Արտագրե՛լ՝ ըստ անհրաժեշտության լրացնելով օ կամ ո։
Ականջող, տարօրինակ, ամանորյա, բախտորոշ,  ամենորյա, անոգնական, անօթևան, անորոշ, այսօր, ծուլորեն, անօրեն, յուրօրինակ, կեսօր,
ապօրինի, ոսկեզօծ, , բացօթյա,  սալոջախ, գիշերուզոր,
գիշերօթիկ, հանապազորդ, հանապազօրյա, տնօրհնեք,
հոգս, հօդս ցնդել, քնքշօրոր, քնքշորեն, միօրինակ, միջօրե,   վաղորդայն, վաղօրոք, հնգօրյակ, պնդօղակ, ծուլորեն, պահածո, ովքեր, չարորակ:
տարորոշել, տափօղակ, օրըստորե, օրորել։

ա/ ականջող, ամենօրյա, այդօրինակ, այսօր, անդորրություն, անոթ, անվողնաշար, անողոք, անորակ, անօգտակար, ապորինի, բարձրորակ, բարորություն, գիշերուզոր, դեղնազօծ, երկարօրյա, եղբորորդի, հնօրյա, քնքշօրեն, օթոց, օրըստօրե, օրոցք:

բ/ ամանոր, ամենավորակյալ, անօդ, անորսալի, անօթևան, առօրեական, արագոտն, արծաթազօծ, արջավորս, բնօրրան, գանգոսկր, գիշերոթիկ, երկվորյակ, ընդորինակել, թիկնոթոց, թռչնորս, լացուկօծ, յուրօրինակ, վատորակ:

գ/ անօրինակ, արևազօծ, բարորակ, եռօրյա, հնաոճ, հնգօրյակ, հոտնկայս, հրանոթ, ճռվողյուն, մեղմորեն, մեղմօրոր, միջօրե, նմանօրինակ, նորաոճ, շորորալ, ողորկ, ոսկեզօծ, ով, որբանոց, չօգնել, պնդողակ, սևորակ:

դ/ ամանորյա, անօգուտ, խաղաղօվկիանոսյան, կեսօր, հակաօդային, հատորյակ, հոգուտ, հողմակոծ, հոդս ցնդել, նախորոք, ոսկեօղ, ոտանավոր, չարորակ, չօգտվել, պարզորոշ, վաղորդայն, քեռորդի, օդապարիկ, ոթյակ:

ե/ անորեն, առօրյա, բացօթյա, զորուգիշեր, կիրակնօրյա, կրկնօրինակ, հանապազօրյա, հանրօգուտ, հոգս, միջօրեական, միօրինակ, նախօրե, չօգտագործել, ջրորհնեք, սառնորակ, վառօդ, տարորոշել, տնօրեն, փղոսկր, օդանավ, օրրան:

զ/ արփիազօծ, հակաօրինական, հայորդի, նորօրյա, նրբորեն, շաբաթօրյակ, ովքեր, չոգևորել, վաղորդայն, վաղորոք, տոթ, տարօրինակ, տափօղակ, ցածրորակ, փող, փորձանոթ, փոխօգնություն, օթևան, օվկիանոս, օրեցօոր, օրորոց:

Մարդկանց անուններ գրիր, որոնք սկսվում են Ո-ով կամ Օ-ով:

Օֆելյա,Օվսանա,Օնիկ,Օլյա,Օկսաննա

Повторяем и закрепляем 

Женский род — слова на -а, -я, также на -ь

Няня, роза, картина, земля,  шапка, кровь, морковь, тетрадь, верность, дверь, мышь.

Мужской род — нулевое окончание, то есть слова оканчиваются на согласный звук. Некоторые слова на -а и -я, которые значат лиц мужского пола

Стол, телефон, апельсин, торт, дядя, папа, дедушка.

Средний род — слова на -о, -е.

Окно, небо, море, солнце, добро.

_________________

2.

1.Отметьте правильный вариант:

банк.1) один 2) одна 3) одно	окно.  1) одна 2) один 3) одно
море.1) одна 2) один 3) одно	ресторан.  1) одно 2) одна 3) один
чашка.1) один 2) одна 3) одно	пальто.  1) одна 2) один 3) одно
журнал.1) одна 2) один 3) одно	аудитория.  1) одно 2) одна 3) один

Отметьте правильный вариант:

университет.1) мой2) моя3) моё	собака.  1) моё 2) моя 3) мой
море.1) чей2) чья3) чьё	станция.  1) твой 2) твоя 3) твоё
виза.1) наш2) наша3) наше	компьютер.  1) ваше 2) ваша 3) ваш
радио.1) ваш2) ваше3) ваше	город.  1) наш 2) наша 3) наше
щенок.1) ваш2) ваше3) ваша	кухня.  1) наш 2) наша 3) наше
компьютер.1) мой2) моя3) моё	кошка.  1) моё 2) моя 3) мой

2.Подберите верные окончания

Красивый дом, уютный постель, верные друзья, интересная книга, темная ночь, скорая помощь, быстрая движения, быстрый интернет, белая бумага, холодная рука, тяжелый шкаф, сильный ветер, шоколадные конфеты, закрытое окно, смешной фильм.

Домашнее задание

Вероника, лиса, счастье, картина, поросенок, Мадрид, еж, Санкт-Петербург

•  Вспомните род имени существительного, определите род приведенных слов:

лето, стол, одеяло, ручка, ноутбук, сеть, воздух, путь, друг, дневник

М.р
поросенок
Мадрид
Санкт-Петербург
еж
стол
ноутбук
воздух
друг
дневник

Ж.р
Вероника
лиса
картина
ручка

Ср.р
счастье
лето
одеяло
сеть
путь

Вставьте вместо точек союзы и или а:

Это школа а это университет.

Это ученик, а это студент.

Это врач, и это врач.

Это класс и это класс.

Это парк, а это сад.

Это журнал,а книга.